Pırlanta doğada çok nadir bulunan bir taş değil ancak 1 karat pırlantanın çıkarılması için 250 ton kaya, kum ve çakıl çıkarılması gerekiyor. Bu zahmetli operasyon, pırlantaların değerini ve fiyatını arttırıyor.
Evliligim.com Pırlanta Rehberi sizlere pırlanta alırken dikkat etmeniz gereken noktaları belirtiyor. Kuyumcular pırlantanın değerini belirlerken pırlantanın 4c özelliğini inceliyorlar: Cut (Kesim); Color (Renk); Clarity (Berraklık) ve Carat (Karat ağırlığı).
4C özelliğinin yanı sıra, pırlanta satın almadan önce pırlantanın 2C’sini daha öğrenmenizde yarar var: Certificate (Sertifika); Care (Bakım). Bu rehberi okuduktan sonra size uygun olan pırlantayı seçmek için hazır olacaksınız.
Elmas ve Pırlanta arasındaki fark
Pırlanta, elmasın işlenmiş halidir. Yani, bilinen en sert maddelerden biri olan elmas, doğadan ham olarak çıkarılır. Karbon elementinin bir modifikasyonudur. Karbonun bir diğer modifikasyonu da granittir. Elmasların çoğu en az 100 yaşındadır ve yakut ve safirden 2000 kat daha serttir. Bu eşsiz kesici özelliği dolayısıyla elmas, cerrah aletleri arasında da yer alır.
Elmas kesilip işlendikten sonra pırlantaya dönüşür. Elmas İngilizce’de ‘Diamond’ olarak adlandırılırken, işlendikten sonra ve alt kısmı kubbe gibi kesildikten sonra pırlantaya dönüşünce ‘Brillant’ adını alır. Elmasın alt kısmı düzdür ve fasat (yüzey) sayısı 12-37 arasında değişir. Pırlantalar 57 fasatlı olacak şekilde kesilir. Pırlantada daha ince işçilik yer aldığı için de, pırlanta elmastan daha değerlidir.
Taşların 95%’i renksiz olmakla beraber, 5% oranında renkli pırlantalar da bulunur. Avustralya’da bulunan pembe pırlantalar gibi. Haliyle, renkli pırlanta fiyatları renksizlere oranla çok daha yüksektir. Titanic filmine ilham veren mavi (okyanusun kalbi isimli) taş da mavi bir elmastır.
1- CUT (KESİM)
Kesim Şekli
Pırlantanın ışıltısı ve parlaklığı anlamında en önemli değer kesimidir.
Pırlantanın parlaklığı, ışıltısı ve fiyatı kesimin nasıl yapıldığına bağlı olduğu için kesim kalitesini iyi anlamakta yarar var. Pırlantaya dair, berraklık, ağırlık ve renk gibi özellikler doğada nasıl bulunduğunu ifade eder. Ancak kesim değerini belirlemek, kesimi yapan pırlanta uzmanına bağlı.
Pırlantalar çeşitli şekillerde kesilebilir. Yuvarlak kesimli taşlar en tercih edilen ve en değerli olanları. Yuvarlak kesimli pırlantaların haricindeki şekiller fantezi modeller olarak adlandırılıyor. Eğer pırlantanızı yatırım amaçlı alıyorsanız yuvarlak kesimli taşları tercih etmeniz doğru olacaktır; çünkü ışığı en iyi yuvarlak kesimli pırlantalar yansıtır. Ancak badem şeklinde veya diğer kesim şekillerinde bir tek taş yüzük almayı düşünüyorsanız parlaklığının fazla olması için diğer 3C değerinin yüksek olmasına özen gösterebilirsiniz.
Tercih edilen pırlanta kesim şekli, kişilerin zevkini yansıtır. En popüler ve değerli olan yuvarlak kesim olmakla beraber, fantezi kesim şekilleri de oldukça şık durur. Pırlantayı yatırım amaçlı almıyorsanız, en beğendiğiniz kesim şeklini tercih edin.
Ünlü pırlanta eksperi Saul Spero 25 yılını pırlanta alan insanlarla yaptığı araştırmalar sonucu hangi karakterdeki bir kadının hangi şekildeki pırlantayı tercih ettiğini şöyle açıklıyor:
Y Yuvarlak – Ailesine bağlı, güvenilir, sakin
Y Markiz – Dışadönük, agresif, yaratıcı, iş kadını.
Y Damla – Nazik, saygılı, uyumlu.
Y Zümrüt – Disiplinli , muhafazakar, dürüst.
Y Oval – Yaratıcı, düzenli, fırsatları değerlendiren.
Y Kalp – Duygusal, feminen, hassas.
Kesim Değeri
Pırlantanın kesim değeriyle kesim şekli birbirine karıştırılmamalıdır. Pırlantanın kesimi – yuvarlaklığı, derinliği, genişliği ve fasadı (yani yüzey sayısı) pırlantanın parlaklığını belirliyor. Taşın aslı karbon, yani kömüre benziyor. Çok yüksek basınç (70 bin kg/cm3) ve sıcaklıklarda (2000 santigrad) kristalleşen saf karbondan oluşuyor. Böyle bir ortam ancak 150-200 km derinliklerde mevcut. Daha sonra volkanik patlamalarla yeryüzüne itiliyorlar.
Parlaklığı belirleyen en önemli etken taşın derinliği ve genişliği. Ağağıdaki resimde de görüleceği gibi çok dar kesim ışığı ve parlaklığı taşın alt tarafına doğru kaybettiriyor. Çok derin kesimlerde de taş karanlık ve mat gözüküyor.
G.I.A (The Gemological Institude of America) raporlarına göre pırlantalar aşağıdaki kesim değerlerine göre sınıflandırılıyor:
Y ID – İdeal (Ideal)
Y EX – Mükemmel (Excellent)
Y VG – Çok İyi (Very Good)
Y G – İyi (Good)
Y F – Vasat (Fair)
Y P – Kötü (Poor)
Kesim Kaliteleri
Y İdeal: İçeri giren ışığın neredeyse tamamını yansıtan, mükemmel bir kesim. Varolan pırlantaların ancak %5’i bu gruba girer.
Y Çok iyi: Giren ışığın neredeyse tamamını yansıtan çok iyi bir kesim. İdeale yakın bir güzellikte ancak fiyatı daha uygun.
Y İyi: İçine aldığı ışığın büyük bölümünü yansıtan, iyi kalite bir kesim. Fiyat olarak çok iyi kesimden çok daha ucuz.
Y Vasat: İyi ya da daha üstü kadar ışıltılı olmasa da, kabul edilebilir bir kalitede kesilmiş. Kabul edilebilir kalitede pırlantaların arasında fiyat olarak en uygun olanı.
Hangi Kesim Kalitesi bana göre?
Eğer parlak ve ışıltılı bir pırlantaya sahip olmak istiyorsanız ID-EX-VG ve G değerli pırlantalar tercih edin. P ve F dereceli pırlantalar ışığı yanlış yönlendireceği için pırlantanın ışıltısını olumsuz yönde etkileyecektir.
İyi kesim, uygun fiyat ve güzellik kombinasyonu en iyi alternatif olacaktır.
2- COLOR (RENK DEĞERİ)
Bir pırlanta ne kadar az renk içeriyorsa o kadar daha parlak olur ve değerlidir. Renk özelliği bir pırlantanın sarılığına göre ölçülür. En kıymetli pırlanta renksiz olanıdır ve çok pahalıdır. Nadir bulunurlar.
G.I.A (The Gemological Institude of America)’nın tablosuna göre, Alfabetik sıra ile D’den W’ya kadar olan harfler pırlantanın renk oranını gösterir.
En nadir bulunan ve en beyaz olanlar D,E,F ve G’dir. Ama çoğunlukla pırlantalar H ve L arasındadır.
M ve Z arasındaki pırlantalarda ise gözle görülür bir sarı tonu vardır. K-Z değerlerindeki pırlantalar beyaz altınla veya platinle kullanıldığında daha çarpıcı bir şekilde sarı renklerini belli edecek ve daha az parlayacaktır.
Alacağınız pırlantanın rengini anlamak için colorimetre’den bir çıktısını isteyin. Diğer pırlantalarla karşılaştırın ve sertifikasının doğru olduğundan emin olun.
Y D: Tamamen Renksiz. En iyi kalite pırlanta rengi, çok nadir bulunur.
Y E – F: Renksiz. Ancak gemologlar tarafından belirlenebilen çok hafif renk tonları içerirler. Nadir bulunur.
Y G-H: Neredeyse renksiz. Kendisinden daha beyaz pırlantalarla karşılaştırılmadıkça içerdiği renk tonu anlaşılamayan, beyaz olarak algılanan sınıflar. Kalite/fiyat oranı en yüksek aralık.
Y I-J: Neredeyse renksiz. Çıplak gözle dikkatlice bakıldığında farkedilen sıcak bir ton taşıyan, fiyatı üst kalitelere göre çok uygun en son renksiz sınıflar.
Y K-Z: Renkli.
Hangi Renk benim için uygun?
Mükemmeliyetçiyseniz, D – F arası renk kalitelerini tercih etmek, sizin için doğru seçim olacaktır. Tam beyaz istiyorum ancak fiyatı uygun olsun derseniz, tercih etmeniz gereken sınıflar G ve H’dır. Mükemmel bir fiyata, beyaz bir pırlanta almayı tercih ederseniz, I ya da J rengi tercih etmeniz mantıklı olacaktır.
3- CLARITY (BERRAKLIK)
Bir pırlantanın berraklığı “doğanın parmak izleri” olarak adlandırılan lekelerine bakılarak belirlenir. Pırlantada karbon kristalinin oluşturduğu izler mevcuttur. Bu karbon kristaller azaldıkça pırlantanın berraklığı artacak bu da fiyatının artmasına sebep olacaktır.
En solda yer alan FL , pırlanta tamamen berrak demektir ve doğada çok ender bulunur. Pırlantanın lekeleri ancak çok kuvvetli mercekler altında gözle görülebilir. Tabloda da gördüğünüz gibi FL’den P1-P2-P3e doğru lekeler artmaktadır. VVS1-VVS2 ve VS1-VS2 arasında gözle görülebilir bir fark yoktur. Bu fark sadece 10X mikroskopla görüleceğinden iki pırlanta arasında yüksek fiyat farkı ödemenize hiç gerek yok.
Y FL,IF Kusursuz, hatasız. İçinde ya da dışında hiçbir kusur bulunmayan pırlanta sınıfı. Çok nadir bulunur.
Y VVS1, VVS2 Büyüteçle çok zor görülen, az sayıda kusur. Mükemmel bir kaliteyi ifade eder.
Y VS1, VS2 Ancak büyüteçle görülebilen, belli sayıda kusur içeren sınıf. En çok tercih edilen berraklık sınıfı.
Y SI1, SI2 Kusurlar büyüteçle bakıldığında kolayca görülebilir, bazen gözle de görülebilen bazı kusurlar ihtiva edebilir. Ekonomik bir seçim.
Y I1, I2, I3 görülen birçok kusura sahip taşlar.
Hangi berraklığı tercih etmeliyim
FL-IF kalitesinden çok daha uygun fiyatlı olan, ancak güzelliği kesinlikle mükemmel olan VS1, VS2 sınıfını tercih etmenizi tavsiye ediyoruz. Ekonomik bir alternatif arıyorsanız, büyüklük ve renk sizin için daha önemliyse, SI1 ve SI2 sınfılarını da tercih edebilirsiniz. Söz konusu pırlantanın ihtiva ettiği kusurların gözle görülür olmamasına özellikle dikkat ettiğimizi belirtelim.
4 – CARAT (KARAT AĞIRLIĞI)
Karat pırlantanın ağırlığını ifade eden ölçü birimidir. Elmas’ın ilk bulunduğu yer olan Hindistan’da, keçiboynuzunun çekirdeği esas olarak alınır ve 1 karat 200 miligram ağırlığındadır (yani 1 gramın beşte biri kadar hafif).
Mücevher sektöründe genellikle 1 karattan daha düşük ağırlıkta taşlar satılmaktadır. 1 karat 100 puan olarak belirlenir. Yarım karat 50 puandır ve 0.50 ct şeklinde yazılır.
Bir taşın ağırlığı ile büyüklüğünü karıştırmamak gerekir. Aynı karat ağırlığındaki iki pırlantanın fiyatı diğer 3C özelliğine göre (berraklık, renk ve kesim) aynı olmayacaktır.
Ağır ve büyük pırlantalar zor bulunduğu için pırlantanın değeri de karat ağırlığıyla orantılı olarak artmaktadır. Ancak pırlanta alırken en büyük pırlantanın en iyisi olacağı düşüncesinden kesinlikle kurtulmanız gerekir. Bir pırlantanın değeri büyüklüğüne göre değil rehberimizde detaylarıyla anlattığımız 4C özelliğine göre belirlenir.
Hangi Carat Ağırlığı Benim İçin Daha Uygun?
İdeal Carat ağırlığını bulmak için, parmağın boyutunu, montürün şeklini ve bütçenizi göz önünde bulundurmanızı tavsiye ederiz. Eğer Carat ağırlığı sizin için daha önemliyse, I-J rengi ve SI berraklığını tercih ederek, daha büyük bir pırlantaya sahip olabilirsiniz.
Pırlanta fiyatları 0.50 Carat ve 1.00 Carat seviyelerinde büyük bir sıçrama gösterirler. Bu rakamların bir miktar altında ağırlıklar boyut açısından hemen hemen aynı görünse de, fiyat açısından daha uygun olacaktır.
Pırlantanın taşınacağı parmak ne kadar küçükse, pırlanta o kadar büyük görünecektir. Örneğin, 0.70 Caratlık bir tek taş pırlanta, 10 numara yüzük ölçüsü olan bir parmakta, 19 numarada duracağından çok daha büyük görünecektir.
5- CERTIFICATE (SERTİFİKA)
Çok değerli bir pırlanta satın almayı düşünüyorsanız mutlaka sertifikasının bir kopyasını talep etmelisiniz, çünkü bu sertifikalar alacak olduğunuz taşın kalite ve değerinin tek garantisidir.
Bir sertifikada neler yer alır? Pırlanta sertifikası aynı zamanda pırlanta derecelendirme raporu veya pırlanta kalite raporu olabilir. Taş bir gemologist tarafından mikroskop altında incelenerek boyutları, berraklığı, kesimi, rengi, simetrisi ve diğer özellikleri hakkında rapor hazırlanır. Geçerli olan sertifikalar kuyumcular tarafından değil, Gemological Institute of America (GIA) veya American Gem Society Laboratories (AGSL) gibi kuruluşlar tarafından verilir. Ancak piyasada mevcut pırlanta yüzükler için kuyumcunuz değerini gösteren küçük bir sertifika temin edeceklerdir. Burada bahsedilen uluslararası alanda geçerli olan ve sadece çok değerli taşlar için hazırlanan sertifikalardır.
GIA, aynı zamanda pırlantanın değerlerini belirleyen standartları tespit eden kuruluştur. Bu kuruluştan alınacak bir sertifikada aşağıdaki bilgiler yer alır:
Y Şekil ve kesim biçimi
Y Ölçüm – Milimetre biriminden pırlantanın boyutları
Y Ağırlık – Pırlantanın karat ağırlığı
Y Derinlik – Yuvarlak kesimli pırlantalar için taşın derinliği ve/veya fantezi kesimli pırlantalar için taşın enin çapa oranı
Y Tablo – Yuvarlak kesimli pırlantalar için taşın fasat (yüzey) sayısı ve/veya fantezi kesimli pırlantalar için taşın enin çapa oranı
Y Yüzük kası – Taşın kemer kalınlığı
Y Finish – Cila ve simetri dereceleri
Y Berraklık – 10x mikroskopla belirlenen berraklık derecesi
Y Berraklık çizimi – Pırlantada mevcut olan izlerin yaklaşık boyut, cins ve konumuna göre hazırlanmış bir haritası
Y Renk – Renk derecesi
Y Floresanlık – Pırlanta renginin UV ışığı altında gücü
Y Yorumlar – Raporda yer almayan diğer özellikleri
Örnek Sertifikalar
Aşağıdaki resimleri büyüterek farklı laboratuvarların hazırlamış oldukları örnek sertifikaları inceleyebilirsiniz.
6- CARE (BAKIM)
Pırlantalar dünyadaki en sert maddeler; ateşin ve çizilmenin getireceği zarara karşı eşsiz bir biçimde dayanıklılar. Sadece başka bir pırlanta tarafından kesilebiliyor ve cilalanabiliyorlar. Ancak çok ağır bir darbeyle çizilmeleri de mümkündür. Biraz özen göstererek pırlantanızı bir ömür boyu koruyabilirsiniz. Saç spreyleri, ev kimyasalları pırlantanın yüzey kısmını gölgeleyebilirler, bu durumda da pırlanta parlaklığını kaybedecektir. Dolayısıyla pırlantanızı düzenli olarak kuyumcunuza götürüp temizlemesini istemek parlaklığını ve ışıltısını korumanıza yardımcı olacaktır.
Temizlik: Pırlanta 1 çay kaşığı amonyak ve 6 çay kaşığı suyun karıştırıldığı bir solüsyonla da evinizde temizlenebilir. Yumuşak bir fırçayla pırlantayı fırçalayarak tüm kirleri temizleyebilirsiniz, fakat yüzüğünüzün veya mücevherinizin metal kısmına dokunmamaya ve metali fırçayla çizmemeye özen gösterin.
Her yıl 1 kere kuyumcunuza pırlantanızı gösterip temizletmekte ve taşın durumu hakkında bilgi almakta yarar var. Kuyumcularda bulunan yüksek hava üfleyen cihazlar, pırlantanızın etrafında biriken kirleri temizleyerek ilk günkü gibi parlamalarını sağlamaktadır.
Saklama: Pırlantanızı saklarken tüm mücevherlerinizi birbirlerine değip çizmemeleri için ayrı saklamakta yarar var. Pırlantalarınızı birbirinden ayırmak için kumaş parçaları kullanabilirsiniz.